Molenmakerij Saendijck bouwt houtzaagmolen “Het Jonge Schaap”

Op uitnodiging van hoofdaannemer Hillen & Roossen heeft molenmakerij Saendijck een replica gebouwd van de bovenkruierhoutzaagmolen “Het Jonge Schaap” aan de Kalverringdijk nabij de Zaanse Schans in Zaanstad. Bouwbedrijf Hillen & Roossen bouwde de molenschuur en de bijbehorende houtloods. Opdrachtgever voor dit project was “Vereniging de Zaansche Molen”. De vereniging wilde met de herbouw van deze houtzaagmolen het unieke bezit aan industriemolens completeren: sinds 1942 ontbrak de bovenkruierhoutzaagmolen aan deze collectie. Het Jonge Schaap was een van de laatste zaagmolens in het Westzijderveld, waar het eens wemelde van dit soort bedrijven. De molen stond ten westen van de spoorweg tegenover de Stationsstraat in Zaandam. De molen werd in mei 1942 gesloopt. Het Jonge Schaap werd in 1680 gebouwd. De windbrief werd op 22 augustus 1680 afgegeven. Er is echter nog zeer veel bekend over de technische details van deze “zeskant” molen, een type dat veel minder voorkwam dan de gangbare achtkant molen. De tekenleraar Anton Sipman, geboren in 1906 in Anna-Paulowna, heeft veel molens opgemeten en in tekening gebracht. Van het Jonge Schaap maakte hij ook een zeer gedetailleerde opmeting waardoor een historisch en technisch verantwoorde reconstructie van de molen mogelijk was. Het bestek verwees dan ook uitdrukkelijk naar deze beschikbare bron. Doel: Herbouw van “Het Jonge Schaap” geheel overeenkomstig alles wat op de tekeningen van Sipman te zien is of daaruit opgemaakt of geconcludeerd kan worden. In 1978 heeft Walburg Pers in Zutphen, onder auspiciën van “De Vereniging de Hollandsche Molen” een map uitgeven waarin opmeettekeningen van 35 molens zijn opgenomen. Het formaat van deze tekeningen is 51½ bij 71½ cm. In de handleiding bij deze tekeningen is o.a. een verklarende woordenlijst van benamingen die voorkomen op de opmeettekeningen. Deze lijst bevat 258 termen. Molenmakerij Saendijck heeft een exemplaar van deze map. Molenmakers Ron Blonk en Fred Havik maakten dan ook dankbaar gebruik van deze informatiebron. Op verzoek van en in overleg met de opdrachtgever werd echter op een aantal punten afgeweken van de opmeettekingen. Vanwege grotere duurzaamheid is er soms voor een daartoe meer geschikte houtsoort gekozen. De gekozen krukas en de lageringen vertonen een overeenkomst met de constructie die in 1930 in Het Jonge Schaap geplaatst was. Meer in het oog springend zijn de wijzigingen die te maken hebben met de toeristische bezoekers die in de molen te verwachten zijn. Vroeger waren er alleen mensen louter beroepsmatig in de molen aanwezig. Nu zijn er grotere aantallen en veelal langere bezoekers te verwachten. Om praktische redenen heeft architect Zijlstra Schipper uit Wormer de schuren en de molenromp dan ook met één weegdeel verhoogd om binnen iets meer stahoogte te krijgen. Onder de molen is een waterdichte betonnen kelder gemaakt waarin o.a. de vroegere funderingswijze zichtbaar is. De bezoekers kunnen ondergronds rondlopen. Normaal is de werkvloer in zaagmolens al hoog boven het maaiveld om ruimte te geven aan de zaagramen en het zaagselkot. Het zaagselkot is afgesloten met veiligheidsglas in een hardhouten omlijsting. Het zagen van balken kan dus ook onder in de molen op een veilige manier worden gevolgd door de bezoekers. De betonnen kelderwand is aan de buitenzijde niet te zien. In de houtloods is een ontvangstruimte voor de bezoekers. Hoofdaannemer Hillen & Roosen uit Amsterdam is een gerenommeerd restauratiebedrijf. Het bouwbedrijf was o.a. verantwoordelijk voor de restauratie van de Beurs van Berlage, het Koninklijk Theater Carré en het Tuschinski Theater in Amsterdam en het Haags Gemeentemuseum. Verder restaureerde het bedrijf de Engelse Kerk en diverse panden aan het Begijnhof en grachtenpanden aan de Prinsengracht en de Herengracht in Amsterdam. Men had echter geen ervaring met het bouwen en restaureren van molens. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze voor dit specialistische werk terecht kwamen bij Molenmakerij Saendijck. Dit onderdeel van bouwbedrijf Somass heeft inmiddels wel bijzonder veel ervaring met het onderhoud en de herbouw van houten molens. Zo werd de paltrokmolen De Otter in Amsterdam volledig gerestaureerd en de meelmolen De Oude Knegt in Akersloot herbouwd. In 2005 werd de paltrokmolen De Poelenburg in De Zaanse Schans weer in oude glorie hersteld. Verder zijn in diverse molens in de Zaanstreek, en ver daarbuiten, regelmatig onderhouds- en reparatiewerkzaamheden uitgevoerd. Het is belangrijk dat het vak van molenmaker in de Zaanstreek behouden blijft. De molenmakers Ron Blonk en Fred Havik hebben, ook met deze nieuwe opdracht weer gezorgd voor overdracht van hun kennis en kunde aan een nieuwe lichting molenmakers in de Zaanstreek. Tekenleraar Anton Sipman stelde in zijn handleiding bij de molentekeningen: “Het bouwen van een molen is een technische en nuchtere zaak, is kunde maar zeker geen kunst”. In een tijd van automatisering en systeembouw is het echter goed mogelijk deze zienswijze te herschrijven in “Het bouwen van een molen is een kunde die neigt naar kunst”.

De tekeningen van architect Zijlstra Schipper van Het Jonge Schaap. Het geel gemarkeerde deel is uitgevoerd door Molenmakerij Saendijck.